Analizą makroskopową nazywamy badania mające na celu wstępne określenie rodzaju gruntu oraz jego niektórych cech fizycznych. Wykonywane są one zarówno w terenie jak i w labolatorium na próbkach o naturalnym uziarnieniu i wilgotności oraz przy naturalnej zawartości węglanu wapnia. Badania te obejmują zazwyczaj określenie rodzaju gruntu i jego nazwy, a także jego stanu barwy i wilgotności.

Przed przystąpieniem do badań makroskopowych należy dokonać wstępnej klasyfikacji gruntu polegającej na ustaleniu czy grunt należy do mineralnych czy organicznych. Kolejno w ramach tych grunt należy zakfalifikować je do gruntów skalistych lub nieskalistych (zgodnie z PN-86/B-02480). W grupie gruntów mineralnych określamy spoistość gruntów tzn. określamy czy grunty są spoiste czy niespoiste.

Czynności badawcze gruntów, pozwalające na dokładne określenie nazwy gruntu, uzależnione są od ich wstępnej klasyfikacji.

Grunt mineralny niespoisty w stanie powietrzno-suchym stanowi nie związane ze sobą cząstki lub grudki rozpadające się pod wpływem lekkiego nacisku palcami. Są to grunty grubo oraz drobnoziarniste zawierajace nie więcej niż 2 % frakcji iłowej. Oznaczenie nazwy gruntów niespoistych zależy od procentowej zawartości frakcji o danych wymiarach i określane jest makroskopowo na podstawie oceny wzrokowej, zgodnie z przedstawioną poniżej tabelą:

Grunt mineralny spoisty w stanie powietrzno-suchym tworzy zwarte grudki, które pozwalają na uformowanie kulki, która w konsekwencji pozwala na rozpoznanie stopnia spoistości gruntu. Jeżeli z gruntu nie można uformować kulki oznacza to, iż znajduję się on w stanie zwartym, w przypadku gdy nie daje się wałeczkować po uformowaniu kulki oznacza to, iż jest w stanie półzwartym. Oznaczenie rodzaju gruntów spoistych zależy przede wszystkim od zawartości w nim frakcji iłowej, natomiast nazwa zależy ponadto od zawartości frakcji pyłowej i piaskowej, zgodnie z przedstawioną poniżej tabelą:

Wśród gruntów spoistych wyróżnia się sześć stanów:

stan zwarty - z gruntu nie można uformować kulki,

stan półzwarty - z gruntu można uformować kulkę, wałeczek pęka podczas pierwszej próby wałeczkowania,

stany twardoplastyczny, plastyczny i miękkoplastyczny - na podstawie liczby kolejnych wałeczkowań tej samej kulki o średnicy około 7mm, biorąc pod uwagę ile razy uzyskano niespękany wałeczek średnicy 3 mm. Liczba zarejestrowanych wałeczków powinna oznaczać liczbę wałeczków z tej samej kulki, które nie popękały. Próbę wałeczkowania należy powtórzyć co najmniej trzykrotnie. Za miarodajną przyjmuje się najwyższą z uzyskanych liczb wałeczkowań.

stan płynny - gdy grunt w trakcie tworzenia się z niego kuleczki rozmazuje się na dłoni.

Określenia stanu gruntu na podstawie ilości wałeczkowań dokonujemy zgodnie z poniższą tabelę i w oparciu o PN-88/B-04481:

Wskazówki dodatkowe ułatwiające określenie rodzaju i stanu gruntu spoistego:

• wałeczkujemy kulkę o średnicy 7mm do grubości wałeczka 3mm,
• Liczba wałeczkowań oznacza ile razy uzyskujemy wałeczek o średnicy 3mm do jego charakterystycznych spękań, jeśli wałeczek pęka w czasie trzeciego wałeczkowania to oznacza ilość wałeczkowań równą dwa,
• po zachowaniu się wałeczka i jego wyglądzie określimy rodzaj gruntu spoistego,
• grunty bardzo spoiste (iły) pozwalają się wałeczkować do grubości 1mm,
• grunt zwarty nie poddaje się naciskowi palców,
• grunt półzwarty pozwala formować się w kulkę, nie wałeczkuje się,
• pył mało wilgotny pozostawia na palcach jasną mączkę, a glina i iły nie.

Grunt organiczny wyraźnie lżejszy od minerlneggo, makroskopowo odróżniamy między innymi po "gnilnym" zapachu, bardzo ciemnej barwie, widocznych w nim częściach organicznych. Oznaczenie nazwy gruntów organicznych przedstawiono w poniższej tabeli.

Oznaczenie barwy gruntu określamy na przełomie bryły gruntu o naturalnej wilgotności. Kolor dominujący określa się na końcu (np. szary), natężenie barwy określamy jako jasny, ciemny; podajemy na początku (np. jasny), dodatkowo do barwy określamy oodcienia gruntu (np. żółty). Po wykonaniu tych czynności otrzymujemyotrzymamy pełną nazwę barwy gruntu (np. jasnożółtoszary).

Oznaczenie wilgotności makroskopowo określamy, obserwując zachowanie się zgniatanych na dłoni grudek gruntu oraz zawilgacanie nimi pewnych przedmiotów. Przyjmujemy następujący podział:

• suchy -jeżeli grudka gruntu przy zgniataniu pęka, a w stanie rozdrobnionym nie wykazuje zawilgocenia,
• mało wilgotny - jeżeli grudka gruntu przy zgniataniu odkształca się plastycznie lecz papier filtracyjny lub ręka przyłożone do gruntu nie stają się wilgotne,
• wilgotny - jeżeli papier filtracyjny lub ręka przyłożone do gruntu stają się wilgotne,
• mokry - jeżeli przy ściskaniu gruntu w dłoni odsącza się z niego woda,
• nawodniony - jeżeli woda odsącza się z gruntu grawitacyjnie.

Węglany wapnia mogą występować w stanie rozproszonym, w postaci skupień lub kryształtów o różnym rozmiarze oraz w grudkach. Ilość węglanów w niektórych gruntach spoistych może dochodzić do 30 %. Oznaczenie zawartości węglanu wapnia wykonujemy wykorzystując 20 % roztwór kwasu solnego, a uzyskane reakcje pozwalają nam na określenie zawartości CaCO3 zgodnie z poniższą tabelą.